Kromme tenen

Kromme tenen

Je ziet het vaak in de praktijk: de kromme grote teen met een pijnlijke uitstulping. Oftewel een halluxvalgus met een pijnlijk mediaal gebied. Een huisarts ziet regelmatig deze patienten maar ook de pedicure (sport)masseur, orthopeet en podo(orthesio)loog.

De afwijking die hallux valgus genoemd wordt bestaat uit een afwijkende stand van de eerste teen (hallux), naar lateraal (valgus) waarbij meestal het kapsel aan de laterale zijde van het gewricht tussen 1e teen en het 1e middenvoetsbeentje (metatarsale) steeds strakker wordt, het kapsel aan de mediale zijde (binnenrand van de voet) uitrekt.

Het kopje van het eerste middenvoetsbeentje gaat naar mediaal uitsteken en hierop kan wrijving optreden in de schoen met als gevolg slijmbeursvorming en mogelijk ontsteking. Los van de oorzaak heeft de vervorming neiging tot toename omdat bij het lopen en afwikkelen van de voet bij hallux valgus de 1e teen vanuit zijn laterale afwijking de druk op het 1e middenvoetsbeentje naar mediaal doet toenemen. Ook de spiertracties kunnen een rol spelen. In het gewricht tussen het basiskootje van de 1e teen en het 1e midden voetsbeentje zullen op termijn veranderingen optreden die tot artrose leiden.

Het ontstaan van een hallux valgus

Voor het ontstaan van hallux valgus werden vele mogelijke verklaringen aangevoerd.

Aangeboren

Er is uitvoerig onderzoek gepleegd bij grote groepen kinderen in verschillende landen, waarbij gebleken is dat een rechtstreekse vorming van hallux valgus weinig voorkomt. Wel kunnen erfelijke factoren een rol spelen zoals verschillen in lengte van de middenvoetsbeentjes of slappere structuur van het
bindweefsel en dus banden.

Schoenen

Ook naar de invloed van het schoeisel is al vroeg veel onderzoek verricht. Bekend zijn de vergelijkende onderzoeken in betrekkelijk geïsoleerde gemeenschappen (eiland St. Helena, Salomonseilanden) waar groepen van de bevolking werden vergeleken die of geschoeid, of altijd ongeschoeid liepen. De conclusies van deze verschillende onderzoeken waren niet altijd eensluidend. Bij onderzoeken in Zuid-Afrika werd bij blanke vrouwen een grotere frequentie gevonden dan bij zwarte medemensen, hoewel allen geschoeid liepen. Er was echter geen informatie over het soort schoeisel. Wat ook de oorzaak van hallux valgus mag zijn, de wat spitser toelopende schoen lijkt een bevorderende rol te spelen. In ieder geval blijken de klachten in de schoen op te treden en dus ook meer bij vrouwen dan bij mannen voor te komen. Vrouwen dragen doorgaands spitser toelopende schoenen. Een periode was het dragen van spitser schoeisel bij mannen mode. In die tijd constateerde men een toename van hallux valgus patiënten.

Klachten en onderzoek

In wat ernstiger gevallen spreekt de vervorming uiteraard voor zichzelf. De pijn wordt meestal in eerste instantie veroorzaakt door de wrijving van het uitstekende bot in de schoen. Er kan extra zwelling optreden door het ontstaan van een slijmbeurs die kan ontsteken en extra pijn ter hoogte van de daar lopende zenuw veroorzaakt. Maar er kan ook last worden aangegeven in de hele voorvoet, metatarsalgie, omdat bij toenemende hallux valgus de eerste teen en middenvoetsbeen steeds minder worden belast en dus de druk onder de voorvoet meer naar 2e en 3e straal van de voet wordt verplaatst. Door optredende gewrichtsreactie, op den duur zelfs arthrosis, kan de verminderde beweeglijkheid in het gewricht tussen 1e teen en middenvoetsbeentje pijnlijk zijn. Een röntgenonderzoek geeft informatie over de ernst van de afwijkende stand, over de toestand van het gewricht en over de onderlinge verhouding van de middenvoetsbeentjes.

Behandeling

De niet-operatieve behandeling zal in veel gevallen goed mogelijk zijn. Het blijft nog steeds logischer het schoeisel aan de voet aan te passen dan omgekeerd. Er zijn nogal wat hulpmiddelen verzonnen om bijvoorbeeld de druk aan de slijmbeurs te verminderen of om afstand tussen 1e en 2e teen te houden. Helaas bieden de (waarschijnlijk toch al te krappe) schoenen geen ruimte voor deze hulpmiddelen.

opperatieve behandeling

Er zijn diverse operaties mogelijk, dit voert wat te ver om het allemaal te bespreken. Kort gezegd zijn het nogal ingrijpende operaties met minimaal 6 weken revalidatie.

Voorkomen is beter dan genezen

In ons aller praktijk is het van groot belang om de cliënten goed voor te lichten over deze aandoening. Vele cliënten vallen onder de categorie “ik hoor je wel maar ik doe niet wat je zegt”. Dat ligt niet alleen aan de cliënt. Ook de informatievoorziening door ons als beroepsbeoefenaars is van groot belang. Goede communicatie met je cliënt is een kunst (die je kunt leren). Maar daarover een volgende keer meer.

Bronnen

• Dr. M.T.C. Speeckaert, orthopedisch chirurg
• St. Maartenskliniek, Nijmegen